ReArm Europe: Μπορεί η ΕΕ να ξεχάσει τον παλιό της εαυτό;
ΗΠΑ-Βρετανία: Σύγκρουση (ορυκτών) συμφερόντων στην Ουκρανία
Του Νίκου Χατζή, Αναλυτή Σύγχρονης Γεωπολιτικής–Συμβούλου Διαπραγματεύσεων
Μέσω των εξελίξεων στην Ουκρανία, ο πρόεδρος Τραμπ επιδιώκει την υλοποίηση της υψηλής στρατηγικής του για την προσέγγιση της Ρωσίας κατά της Κίνας και σε δευτερεύουσα, αλλά ουσιαστική διάσταση την εξουδετέρωση της πυρηνικής απειλής του Ιράν, σύμφωνα με τις επιδιώξεις του Ισραήλ. Στην κορυφή της αμερικανικής ατζέντας ο αναπτυξιακός διάδρομος IMEC που αναβαθμίζει γεωπολιτικά την Ελλάδα και της Κύπρο.
ReArm Europe?
19 Μαρτίου: Σε δημοσίευμα των FT αναφέρεται ότι οι εταιρίες όπλων από τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, αλλά και την Τουρκία εξαιρούνται από την πρόσβασή τους στο αμυντικό ταμείο άμεσης διάθεσης των 150 δισεκατομμυρίων ευρώ (από αδιάθετους ευρωπαϊκούς πόρους) για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας ReArm Europe συνολικού οικονομικού προϋπολογισμού 800 δισεκατομμυρίων ευρώ. Τα χρήματα αυτά θα διοχετευθούν σε ευρωπαϊκές αμυντικές εταιρίες ή σε εταιρίες χωρών που έχουν υπογράψει αμυντικές συμφωνίες με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Από την άλλη μεριά, υπάρχει ένα ανοιχτό παράθυρο για τη συμμετοχή π.χ. της Τουρκίας μέσω της εξαγοράς αμυντικών εταιριών ευρωπαϊκών χωρών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εξαγορά της ιταλικής Piaggio Aerospace (27 Δεκεμβρίου 2024) από την τουρκική Baykar ή η υπογραφή μνημονίου μεταξύ της ίδιας τουρκικής εταιρίας και της επίσης ιταλικής Leonardo, για τον εξοπλισμό των μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων UAV και MALE που παράγει με ραντάρ και συστήματα ηλεκτρονικών που παράγονται στην Ιταλία, ώστε αυτά να είναι συμβατά με τις ευρωπαϊκές προϋποθέσεις και αμυντικές απαιτήσεις. Η Leonardo συμμετέχει επίσης, στην πολυεθνική πρωτοβουλία Global Combat Air Programme (GCAP) μαζί με την Βρετανία και την Ιαπωνία για την ανάπτυξη ενός μαχητικού τεχνολογίας stealth έκτης γενιάς.
α-.Το πρόγραμμα προσπαθεί να κλείσει τα κενά των χωρών-μελών της ΕΕ στις σύγχρονες αμυντικές ικανότητες, να εξασφαλίσει χρηματοοικονομική ευελιξία μέσω της άρσης των μακροοικονομικών περιορισμών που θα επιτρέψουν την αύξηση των αμυντικών δαπανών, να ενισχύσει τη δημιουργία ενός πλαισίου κοινών αμυντικών δαπανών, αλλά και ανάπτυξης της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και φυσικά να μειώσει την εξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις αγορές ξένων οπλικών συστημάτων στη λογική του σούπερ μάρκετ.
β-. Η αποτελεσματική εφαρμογή του, θα πρέπει ν’ αντιμετωπίσει την εξυπηρέτηση αντικρουόμενων εθνικών συμφερόντων, την απουσία κοινής αμυντικής και εξωτερικής πολιτικής στην ΕΕ, τη διαφορετική αξιολόγηση- προτεραιοποίηση των απειλών μεταξύ του ευρωπαϊκού Βορρά και Νότου, τις οικονομικές πιέσεις που θα δεχθούν οι αμυντικοί προϋπολογισμοί των κρατών-μελών της ΕΕ, τη μείωση των κοινωνικών δαπανών, την κλιμάκωση εσωτερικών κοινωνικών αντιδράσεων στα κράτη-μέλη της ΕΕ, αλλά και το υψηλό οικονομικό κόστος παραγωγής των οπλικών συστημάτων που προκύπτει από το υψηλό οικονομικό κόστος της ενέργειας για την ΕΕ, ως μία από τις πιο σοβαρές συνέπειες της κλιμάκωσης της έντασης με τη Ρωσία.
Από την άλλη μεριά, οι ΗΠΑ είναι βέβαιο ότι θα κλιμακώσουν την πίεση στο επίπεδο αυτό, ώστε τα ευρωπαϊκά αμυντικά συστήματα να έχουν περιορισμένη ανταγωνιστικότητα στο οικονομικό πεδίο (να είναι δηλαδή πιο ακριβά από τα αντίστοιχα αμερικανικά).
Στην αύξηση του οικονομικού κόστους θα πρέπει επίσης να συμπεριληφθούν και παράγοντες που σχετίζονται με την τρέχουσα περιορισμένη βάση βιομηχανικής παραγωγής οπλικών συστημάτων στην Ευρώπη, που επίσης αυξάνει το οικονομικό κόστος του όλου εγχειρήματος.
γ-. Ωστόσο, η επίτευξη του στόχου της ταχείας αμυντικής ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορεί να οδηγήσει στην κλιμάκωση εντάσεων, καθώς μπορεί να εκληφθεί ως κίνηση που απειλεί την ασφάλεια των ανταγωνιστών της και κυρίως της Ρωσίας.
δ-. Από την άλλη μεριά, στο επίπεδο της εφοδιαστικής αλυσίδας αμυντικών εξαρτημάτων αν δεν μπορούν να καλυφθούν οι ευρωπαϊκές ανάγκες, τότε θα αυξηθεί η εξωτερική εξάρτηση της Ευρώπης, με αντίθετες συνέπειες από τις προσδοκίες που υπάρχουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για το αναφερόμενο πρόγραμμα.
ε-. Παράλληλα, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα χρόνιοι περιορισμοί με τους οποίους βρίσκεται αντιμέτωπη η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, όπως:
η αλλαγή του προσανατολισμού των επενδύσεων από τις πολιτικές (Environmental, Social, and Governance -ESG policies) προς την αμυντική βιομηχανία, η στροφή των επενδυτών από τους τομείς venture capital (VC) and private equity (PE) σε επενδυτικές ευκαιρίες της αμυντικής βιομηχανίας, ο πρακτικός προσανατολισμός ευρωπαϊκών νεοφυών επιχειρήσεων (start ups) προς την κατεύθυνση της αμυντικής καινοτομίας.
ζ-. Η κατάργηση των γραφειοκρατικών εμποδίων και κυρίως η ομογενοποίηση των αμυντικών προμηθειών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, προϋποθέτει τον ουσιαστικό καθορισμό των προτεραιοτήτων για τους τομείς της ευρωπαϊκής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής. Παράλληλα, είναι επιτακτική η σωστή αξιολόγηση των απειλών σε όλο το μήκος των ευρωπαϊκών συνόρων και όχι η επιλεκτική εξυπηρέτηση των αναγκών με την προτεραιοποίηση αυτών του ευρωπαϊκού βορρά, σε βάρος του ευρωπαϊκού νότου. Η παραπάνω ανάγκη προϋποθέτει το σεβασμό των βασικών ευρωπαϊκών αρχών και του ευρωπαϊκού κεκτημένου και όχι την επιλεκτική εξέλιξη των διακρατικών σχέσεων με καθεστώτα όπως αυτό του Ερντογάν που καθιστά την Τουρκία μία δημοκρατικά ανελεύθερη χώρα.