Οι αντιφατικές δηλώσεις του Τραμπ για τον Ερντογάν επί τη βάσει εξυπηρέτησης των αμερικανικών συμφερόντων στην ευρύτερη μεσανατολική περιοχή, δημιουργούν ένα γόνιμο σε γεωπολιτική διάσταση περιβάλλον, για την ανάδειξη του ελληνικού θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού υπό την εκφρασμένη υποστήριξη του Ισραήλ.
ΗΠΑ-Τουρκία: Σύγκρουση συμφερόντων…
Του Νίκου Χατζή, Αναλυτή Σύγχρονης Γεωπολιτικής–Συμβούλου Διαπραγματεύσεων
-14 Απριλίου: Εκδίδεται η πράξη συγκρότησης της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για τον Θαλάσσιο Χώρο (ΕΧΣΘΧ) με την οποία, η Ελλάδα αποκτά αποτυπωμένο σε χάρτη Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ) μετά από πρωτοβουλία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας σε συνεργασία με το υπουργείο των Εξωτερικών, αλλά και με άλλα υπουργεία που έχουν σχετικές αρμοδιότητες. Είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα θέτει το πλαίσιο για την χωροταξική οργάνωση του θαλάσσιου χώρου της, με το επίκεντρο του ενδιαφέροντος στην ανάπτυξη της θαλάσσιας, αλλά και της λεγόμενης κυκλικής οικονομίας. Τόσο με την ΕΧΣΘΧ, όσο και με τον ΘΧΣ η Ελλάδα υλοποιεί την υποχρέωσή της από την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2014/89/ΕΕ, σύμφωνα με τα κυριαρχικά δικαιώματά της, την πρακτική άσκηση της κυριαρχίας της αλλά και την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου στις θάλασσες που την περιβάλλουν.
-Ωστόσο, εξειδικευμένοι σε θέματα γεωγραφίας επιστήμονες εκφράζουν επιφυλάξεις για τη μεθοδολογία χωροταξικού κατακερματισμού του ενιαίου γεωγραφικού χώρου του Αιγαίου που αποτελεί αρχιπέλαγος, σε τρεις χωρικές ενότητες (Βόρειο Αιγαίο, Νότιο Αιγαίο, Κρητικό Πέλαγος), δίνοντας έμφαση στις νομικές και διπλωματικές συνέπειες, που μπορεί να έχει ο χωροταξικός αυτός διαχωρισμός στη συνολική γεωγραφική, ενεργειακή και οικονομική οντότητα του αρχιπελάγους. Το σημείο του ενδιαφέροντος βρίσκεται στο νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου που ανήκει στις Νότιες Σποράδες, εντασσόμενο στη γεωγραφική θαλάσσια περιοχή του αρχιπελάγους Αιγαίου και όχι στην Ανατολική Μεσόγειο, σύμφωνα με τους τουρκικούς ισχυρισμούς. Επίσης, είναι ξεκάθαρο ότι ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός πρέπει να βρίσκεται σε απόλυτη συνάφεια με τον ελληνικό ηπειρωτικό χώρο και να έχει ουσιαστικό ζητούμενο την ισορροπημένη οικονομική ανάπτυξη για τη νησιωτική οικονομία της χώρας.
-16 Απριλίου: Η φιλοτουρκική κυβερνητική εφημερίδα Μιλιέτ εκδίδεται με κεντρικό πρωτοσέλιδο τίτλο: «Βαθαίνει η Γαλάζια Πατρίδα» τονίζοντας ότι η Τουρκία έφτασε στο τελικό στάδιο των εργασιών για τον καθορισμό του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού της», δίνοντας έμφαση στη μέση γραμμή μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών της Ελλάδας και της Τουρκίας στο Αιγαίο, «αγνοώντας» την επήρεια των ελληνικών νησιών στον καθαρισμό του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, αλλά και στη νησιωτική οικονομική ζωή και την ανάπτυξη των θαλάσσιων περιοχών.
-Λαμβάνοντας υπόψη τη συμφωνία οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών μεταξύ της Ελλάδας και της Ιταλίας του 2020, δημοσιεύεται στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως (16 Απριλίου) το Προεδρικό Διάταγμα για την ανακήρυξη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στη θαλάσσια περιοχή του Ιουνίου, των Ιονίων Νήσων και μέχρι το Ακρωτήριο Ταίναρο στην Πελοπόννησο. Η δημοσίευση από το Εθνικό Τυπογραφείο έγινε μία ημέρα αργότερα στις 17 Απριλίου.
-Οι δύο παραπάνω κινήσεις της Αθήνας, είναι καθοριστικής σημασίας για την υποστήριξη τόσο διπλωματικά, αλλά και νομικά και οικονομικά, όσο και επί του πεδίου, των πάγιων εθνικών θέσεων για τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα, για την άσκηση κυριαρχίας στη θάλασσα, αλλά και για την υποστήριξη των συμμάχων της Ελλάδας στην ευρύτερη περιοχή. Ειδικότερα, για τις χώρες (π.χ. Ισραήλ, Κύπρος, Αίγυπτος, Γαλλία) με τις οποίες, γίνεται αναγκαία από τις εξελίξεις, η αμοιβαία υποστήριξη κοινών συμφερόντων σε ενεργειακό, οικονομικό, αμυντικό, αλλά και ευρύτερα γεωπολιτικό επίπεδο. Προς την κατεύθυνση αυτή, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέφτηκε την Ιερουσαλήμ (30 Μαρτίου) όπου και συναντήθηκε με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου επιβεβαιώνοντας τη στρατηγική σχέση μεταξύ της Ελλάδας και του Ισραήλ, αλλά και την περαιτέρω εμβάθυνση των διμερών σχέσεων, με έμφαση στον αμυντικό τομέα. Οι δύο πρωθυπουργοί συμφώνησαν επίσης, ότι το ενδεχόμενο της αγοράς μαχητικών αεροσκαφών F-35 από την Τουρκία είναι αντίθετο προς τη στρατηγική συνεργασία μεταξύ της Ελλάδας, του Ισραήλ, αλλά και της Κύπρου, όπως και με την εξυπηρέτηση των αμερικανικών συμφερόντων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
-Της συνάντησης των δύο πρωθυπουργών, είχε προηγηθεί η δημοσίευση (23 Μαρτίου) ενός άρθρου του Μάικλ Ρούμπιν που απηχεί τις θέσεις του Ισραήλ στη συντηρητική πολιτική επιθεώρηση Washington Examiner, με τίτλο: «Will Trump betray MAGA for Turkey’s Erdoğan?» Ο Ρούμπιν σχολίασε την εντύπωση που έχει διαμορφώσει ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, για τον Ταγίπ Ερντογάν για τον οποίο δηλώνει ότι τον συμπαθεί και με τον οποίο, πιστεύει ότι μπορεί να συνεννοηθεί. Σχολίασε επίσης, την προθυμία του Τούρκου προέδρου να μεσολαβήσει μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας, αλλά και ενδεχόμενα μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν, ώστε να καταστεί απαραίτητος για τον Τραμπ. Ωστόσο, παίζοντας επιδέξια του παιχνίδι της τακτικής του επιτήδειου ουδέτερου, ο Ερντογάν διεκδικεί μεγάλα ανταλλάγματα.
Μεταξύ αυτών, η υποβάθμιση της αμερικανικής υποστήριξης προς τους Κούρδους της Συρίας, που μάχονται κατά του Ισλαμικού Κράτους (τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές έχει ανακοινωθεί η μείωση της αμερικανικής στρατιωτικής δύναμης στη Συρία κατά 1.000 στρατιώτες), η ανοχή της κυβέρνησης Τραμπ απέναντι στη σύλληψη του Εκρέμ Ιμάμογλου, αλλά και η επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35. Ο Ρούμπιν επεσήμανε ότι το ενδεχόμενο μιας σύμφωνης γνώμης του Τραμπ στο αίτημα του Ερντογάν θα ήταν η απόλυτη προδοσία των αρχών του «Make America Great Again –MAGA», καθώς είναι ξεκάθαρο πως δεν θέλει τα εξελιγμένα μαχητικά ούτε για την άμυνα της Τουρκίας, αλλά ούτε και για την άμυνα του ΝΑΤΟ, αλλά τα επιζητεί για την ενίσχυση της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας υπό τη διοίκηση του γαμπρού του.
-7 Απριλίου: Ο πρόεδρος Τραμπ και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου συναντώνται στον Λευκό Οίκο, σε μία συνάντηση που έκρυβε δυσάρεστες εκπλήξεις και για τις δύο πλευρές. Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ έδωσε έμφαση στην επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και της Τουρκίας, τονίζοντας τις ανησυχίες της Ιερουσαλήμ ότι η Συρία θα χρησιμοποιηθεί σαν βάση υποστήριξης για τουρκικές επιθετικές ενέργειες κατά της εδαφικής ακεραιότητας του Ισραήλ. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν είναι δυνατό να γίνει αποδεκτό από τους Ισραηλινούς, οι οποίοι στην ανάλυση απειλών κατά της εθνικής ασφάλειας τους, θεωρούν πλέον την Τουρκία ως τον υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνο, υποβαθμίζοντας την απειλή που δέχονται πλέον από το Ιράν.
Στη συζήτηση του Τραμπ με τον Νετανιάχου εξετάστηκαν και τρόποι αποφυγής με τη βοήθεια του προέδρου των ΗΠΑ, μιας πολεμικής σύγκρουσης μεταξύ της Τουρκίας και του Ισραήλ. Η δυσάρεστη έκπληξη του Τραμπ προς τον Νετανιάχου ήταν η αναφορά του στον Ερντογάν με τον οποίο, όπως είπε, διατηρεί πολύ καλές σχέσεις (…ενώ έχει να τον συναντήσει από το 2020). Είπε επίσης, ότι συμπαθεί τον Ερντογάν, ενώ γνωρίζει ότι και ο Τούρκος πρόεδρος τον συμπαθεί. Η δήλωση αυτή του Τραμπ προκάλεσε την κινητοποίηση του εβραϊκού, του αρμενικού αλλά και του ελληνικού λόμπι στην Ουάσινγκτον προκειμένου ν’ αποτραπεί η οποιαδήποτε εξέλιξη που θα μπορούσε να βλάψει τα διμερή στρατηγικά συμφέροντα του Ισραήλ και των ΗΠΑ υπέρ της Τουρκίας. Ωστόσο, ασάφεια επικρατεί για την πλήρη ατζέντα των συζητήσεων μεταξύ των δύο ηγετών, καθώς όπως παρατήρησαν δημοσιογράφοι που καλύπτουν τον Λευκό Οίκο, ο χρόνος που απαιτείται για να διανύσει κάποιος την απόσταση από το Οβάλ Γραφείο μέχρι την επίσημη έξοδο είναι περίπου 3 λεπτά, ενώ ο Νετανιάχου εμφανίστηκε χαμογελαστός στην έξοδο μετά από 43 λεπτά, γεγονός που καλλιέργησε υπόνοιες ότι Τραμπ και Νετανιάχου συζητούσαν κάτι σοβαρό μακριά από τις τηλεοπτικές κάμερες.
-20 Απριλίου: «Η Γάζα ανήκει στους κατοίκους της και η Παλαιστίνη στους Παλαιστίνιους», δήλωσε ο Ερντογάν κλιμακώνοντας για μία ακόμη φορά τη φραστική επίθεσή του κατά του Ισραήλ. Παράλληλα, δεν παρέλειψε να τονίσει την αντίθεση της χώρας του σε οποιοδήποτε πιθανό ενδεχόμενο μετεγκατάστασης κατοίκων της Λωρίδας της Γάζας σε άλλες περιοχές ή χώρες, ερχόμενος σε ευθεία αντίθεση με την εκφρασμένη επιθυμία του προέδρου Τραμπ. Ο Ερντογάν κατηγόρησε επίσης, το Ισραήλ για θηριωδίες και για σφαγιασμό αμάχων στη διάρκεια μιας ομιλίας του σε μία συνάντηση προέδρων κοινοβουλίων φιλικών προς τους Παλαιστίνιους, που πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Κατά την άποψη του Ερντογάν, το Ισραήλ προσπαθεί να εξαπλώσει τον πόλεμο σε γειτονικές χώρες, όπως, η Συρία και ο Λίβανος. Οι δηλώσεις αυτές, επιβεβαίωσαν το χάσμα στις σχέσεις της Τουρκίας και του Ισραήλ που είναι πλέον υπαρξιακοί εχθροί, αλλά και την ουσιαστική αντίθεση των λεγόμενων του Τραμπ, με τη ρεαλιστική εξυπηρέτηση των αμερικανικών συμφερόντων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής μέσω του Ισραήλ.
Η σταθερή στάση του Ισραήλ υπέρ των ελληνικών συμφερόντων από τη μια μεριά, αλλά και οι αντιφατικές εκατέρωθεν δηλώσεις του Τραμπ και του Ερντογάν εξυπηρετούν την κατάρτιση της ελληνικής ΕΧΣΘΧ, αλλά και του χάρτη ΘΧΣ, υπό την προϋπόθεση ότι η Αθήνα έχει λάβει τις απαραίτητες πολιτικές αποφάσεις για την υποστήριξή τους στο πεδίο, αν αυτό κριθεί αναγκαίο και προκειμένου να διατηρήσει ενεργές τις περιφερειακές συμμαχίες της.